Δὲν ὑπάρχει ἔργο ἀνθρώπινο ποὺ νὰ μὴν ἔχη ἀρχὴ καὶ τέλος. Ὅταν πλησίαζε τὸ τέλος τῆς αὐτοκρατορίας, ποὺ ἐκ τῶν ὑστέρων ὀνομάσθηκε βυζαντινή, ἔχομε ὅλα τὰ συμπτώματα τῆς νόσου καὶ τὶς ἀφορμὲς ποὺ ὁδηγοῦν στὸ τέλος. Καὶ καθὼς ἡ γεωγραφικὴ ἔκτασι τῆς πολυεθνικῆς αὐτῆς αὐτοκρατορίας, ἡ μακραίωνη ζωή της καὶ τὸ πολιτιστικό της περιεχόμενο ἦταν μεγάλα καὶ ὄχι συνηθισμένα, τὸ ἴδιο μεγάλη ἦταν ἡ πτῶσι της. Μεγάλα γεγονότα προηγήθηκαν. Καὶ πολλὲς ἀλλαγὲς προκλήθηκαν καὶ ἔδρασαν μετὰ τὸ τέλος της.
Αὐτὴ τὴν περίοδο τοῦ τέλους τῆς αὐτοκρατορίας γεννᾶται στὸν Μυστρᾶ (κατὰ τὶς πρῶτες δεκαετίες τοῦ δεκάτου πέμπτου αἰῶνος) κάποιος Νικόλαος, υἱὸς τοῦ Ἐμμανουὴλ καὶ τῆς Μαρίας, γόνος ἀριστοκρατικῆς οἰκογενείας, ποὺ ἀργότερα θὰ εἶναι γνωστὸς σὲ μᾶς ὡς ὁ ἅγιος Νήφων, ὁ Διονυσιάτης μοναχὸς καὶ μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
Δημοσιεύθηκε στὸν ἐπετειακὸ τόμο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Διονυσίου Ὁ ἅγιος Νήφων πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Ἅγιον Ὄρος 2008, σσ. 224-239.
